نقد نظریۀ «عدم امکان و عدم صدق گزارههای ترکیبیِ پیشین در ایدئال عقل محضِ کانت» بر اساس حکمت صدرایی
مقاله نشریه: پژوهشهای عقلی نوین » سال 1401 شماره 14
چکیده:
جایگاه خدا و براهین اثبات واجب، یکی از مهمترین مباحثی است که کانت میبایست بر اساس مبانی معرفتی-اش، موضع خود را نسبت به آن معیّن کند. کانت، شناخت را تنها در قلمرو امور مادی معنادار میداند، به همین دلیل در نظرگاه وی بحث از اموری چون نفس یا خدا که زمانمند و مکانمند نیستند، اساساً اشتباه است. او برای نشان دادن این اشتباه، در بخش دیالکتیک استعلایی کتاب نقد عقل محض، ایدۀ «خدا» را ایدۀ استعلایی عقل محض مینامد و به زعم خود اثبات کرده است که عقل را نه از راه تجربی و نه از طریق استعلایی، توفیقی برای رسیدن به این ایده نیست. این دیدگاه، پیامد چگونگی رویکرد کانت در شناختشناسی و هستیشناسی است. کانت در رویکرد شناختشناسی، به تفصیل به امکان و صدق قضایای ترکیبی پیشین میپردازد و بر این باور است که امکان دانشهای پیشین در متافیزیک و فیزیک، به امکان قضایای ترکیبی پیشین بستگی دارند. در مقابل این دیدگاه، دیدگاه فلسفۀ صدرایی است که نه تنها قائل به تعطیلی عقل نظری در ما بعد الطبیعه نیست، بلکه بر این باور است که بسیاری از موضوعات فلسفی، از جمله مسئلۀ اثبات وجود خدا، از طریق به کارگیری صحیح عقل نظری قابل حل است. به نظر میرسد فلسفۀ صدرایی هم در بُعد شناختشناسی و هم در بُعد هستیشناسی، توانایی رفع تعارضها و مغالطات را از ایدئال عقل محض دارا است. از این رو در این نوشتار، کوشیدهایم دیدگاه کانت را بر اساس فلسفۀ صدرایی نقد کرده و اشکالات وی را پاسخ گوییم.
جایگاه خدا و براهین اثبات واجب، یکی از مهمترین مباحثی است که کانت میبایست بر اساس مبانی معرفتی-اش، موضع خود را نسبت به آن معیّن کند. کانت، شناخت را تنها در قلمرو امور مادی معنادار میداند، به همین دلیل در نظرگاه وی بحث از اموری چون نفس یا خدا که زمانمند و مکانمند نیستند، اساساً اشتباه است. او برای نشان دادن این اشتباه، در بخش دیالکتیک استعلایی کتاب نقد عقل محض، ایدۀ «خدا» را ایدۀ استعلایی عقل محض مینامد و به زعم خود اثبات کرده است که عقل را نه از راه تجربی و نه از طریق استعلایی، توفیقی برای رسیدن به این ایده نیست. این دیدگاه، پیامد چگونگی رویکرد کانت در شناختشناسی و هستیشناسی است. کانت در رویکرد شناختشناسی، به تفصیل به امکان و صدق قضایای ترکیبی پیشین میپردازد و بر این باور است که امکان دانشهای پیشین در متافیزیک و فیزیک، به امکان قضایای ترکیبی پیشین بستگی دارند. در مقابل این دیدگاه، دیدگاه فلسفۀ صدرایی است که نه تنها قائل به تعطیلی عقل نظری در ما بعد الطبیعه نیست، بلکه بر این باور است که بسیاری از موضوعات فلسفی، از جمله مسئلۀ اثبات وجود خدا، از طریق به کارگیری صحیح عقل نظری قابل حل است. به نظر میرسد فلسفۀ صدرایی هم در بُعد شناختشناسی و هم در بُعد هستیشناسی، توانایی رفع تعارضها و مغالطات را از ایدئال عقل محض دارا است. از این رو در این نوشتار، کوشیدهایم دیدگاه کانت را بر اساس فلسفۀ صدرایی نقد کرده و اشکالات وی را پاسخ گوییم.
نقد نظریۀ «عدم امکان و عدم صدق گزارههای ترکیبیِ پیشین در ایدئال عقل محضِ کانت» بر اساس حکمت صدرایی
1/1/1401 12:00:00 AM
بررسی انتقادی راه حل کانت در مورد احکام ترکیبی پیشین بر اساس آراء علامه طباطبایی
پایاننامه: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - 1392 - [کارشناسی ارشد]
بررسی عنصر صدق در معرفت از دیدگاه حکمت اسلامی (با تاکید بر نظریه پیروان حکمت متعالیه)
نویسندگان:
محمدمهدی گرجیان
،
مجتبی افشارپور
،
مقاله نشریه: پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی » سال 1391 تابستان 1391 شماره40
سیاست قدسی در حکمت متعالی امکان سنجی و ملاحظاتی بر انگاره فلسفه سیاسی در پارادایم صدرایی
نویسندگان:
منوچهر خادمی
،
جهانگیر مسعودی
،
مقاله نشریه: جستار های سیاسی معاصر » سال 1393 (پياپي 14)، زمستان 1393 شماره4
تحلیل و نقد موانع اینهمانی نفس بر اساس مبانی حکمت متعالیه
نویسنده:
حسن معلمی
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1400 بهار1400 _ مسلسل 47
بررسی و نقد قوۀ وهم و ادراکات آن در حکمت صدرائی
نویسندگان:
ابراهیم نوری
،
محمود صیدی
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1396 تابستان 96 - مسلسل 32
نظریه داعی بر داعی در بوته تحلیل و نقد
نویسنده:
سید علی جبار گلباغی ماسوله
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1396 شماره 2
نظریه داعی بر داعی در بوته تحلیل و نقد
نویسنده:
سید علی جبار گلباغی ماسوله
،
مقاله نشریه: جستارهای فقهی و اصولی » سال 1398 شماره 100
تاملی بر مرگ و معنابخشی آن به زندگی در حکمت صدرایی و اگزیستانسیالیسم الحادی
مقاله نشریه: اندیشه نوین دینی » سال 1397 پاييز 1397 شماره54
همکنشی عاملیت و ساختار در تعین بخشی به کنش اجتماعی بر مبنای حکمت صدرایی
نویسندگان:
مجید مفید بجنوردی
،
حسن عبدی
،
مقاله نشریه: معرفت فرهنگی اجتماعی » سال 1397 (پياپي 35)، تابستان 1397 شماره3
تحلیل معناشناختی حسنات و اعمال صالح در قرآن کریم بر اساس نظریۀ ایزوتسو
نویسنده:
طاهره محسنی
،
مقاله نشریه: فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی » سال 1399 شماره 18