تبیین و مقایسۀ دیدگاه لایب نیتس و علامه طباطبایی دربارۀ اختیار

نویسنده:

مقاله نشریه: پژوهش‌های عقلی نوین » سال 1400 شماره 11

کلیدواژه: اختیار ، ضرورت ، هماهنگی پیشین بنیاد ، لایب‌نیتس ، علامه طباطبایی

چکیده:
بحث جبر و اختیار یکی از مسائل و معضلات مهم فلسفی است که در طول تاریخ، فیلسوفان شرق و غرب دربارۀ آن به تأملات بسیار پرداخته‌اند. علامه طباطبائی به عنوان یک اندیشمند اسلامی، هم در آثار فلسفی خود و هم در تفسیر المیزان، ابعاد مختلف جبر و اختیار را بررسی نموده است. لایب‌نیتس نیز به‌عنوان یکی از متفکران بزرگ دوران پیش از کانت، دربارۀ جبر و اختیار تحقیقات بسیار انجام داده است. پرسش اصلی پژوهش پیش‌رو، این است که آیا اعتقاد به اصل هماهنگی پیشین بنیاد، نوعی نفی اختیار و حاکمیّت ضرورت نیست؟ چگونه ارادۀ ازلی الهی با اختیار آدمی سازگار است؟ لایب‌نیتس در صدد بود با تمایز میان ضرورت مطلق و ضرورت شرطی و نظریۀ جهان‌های ممکن به تثبیت اختیار انسان بپردازد. علامه طباطبایی نیز اختیار را امری فطری دانسته و معتقد است قاعدۀ ضرورت سابق «الشئ ما لم یجب لم یوجد»، هیچ منافاتی با اختیار انسان ندارد. در این پژوهش پس از تبیین مبانی لایب‌نیتس و علامه طباطبایی، به بررسی، تحلیل و تطبیق دیدگاه این دو اندیشمند می‌پردازیم.

دانــلود

اسناد مشابه

سامانه مدیریت دانش کتابخانه‌ای

تبیین و مقایسۀ دیدگاه لایب نیتس و علامه طباطبایی دربارۀ اختیار

مقایسه رشد اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی و کولبرگ

بررسی مقایسه ای عقل گرایی از دیدگاه کانت و علامه طباطبایی

علم الهی و اختیار انسان از دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی

بررسی دیدگاه علامه طباطبائی و استاد مصباح یزدی دربارة عوارض ذاتی

بررسی و تبیین فلسفه اخلاق از دیدگاه شهید مطهری و علامه طباطبایی

بررسی مقایسه ای مسأله شر از دیدگاه علامه طباطبایی و آلوین پلنتینگا

ماهیت اختیار ملائک و دلالت های کلامی آن از دیدگاه علامه طباطبایی و شاگردان ایشان

تبیین سازگاری تشکیک خاصی و وحدت شخصی وجود براساس دیدگاه علامه طباطبایی

تأویل از دیدگاه علامه طباطبایی

اعتباریات از دیدگاه علامه طباطبایی