چکیده:
اگرچه در روایتی از پیامبر اسلام‌(ص)، ایمان «اقرار باللسان، معرفه بالقلب و عمل بالأرکان» شناخته شده است، به‌تدریج دیدگاهی میان مسلمانان ظهور کرد که می‌توانیم آن را وظیفه‌گرایی بنامیم. در این مقاله ابتدا رویکرد وظیفه‌گرایانه به ایمان توضیح داده می‌شود و سپس رهیافت-های متکلمان اسلامی در مواجهه با آن اجمالاً بررسی می‌گردد تا نظریه‌های بدیل وظیفه‌گرایی روشن شود و آن گاه واکنش‌های متکلمان امامیه شرح داده می‌شود. این واکنش‌ها در تأیید، اصلاح و انکار خلاصه می‌شوند که در قالب وظیفه‌گرایی شیخ صدوق، فضیلت‌گرایی شیخ مفید و اقرار/ تصدیق‌گرایی نوبختیان و سید مرتضی نمود یافته‌اند: شیخ صدوق نه تنها بر نقش عمل در ایمان تأکید می‌کند، بلکه ظاهراً به احباط نیز باور دارد؛ شیخ مفید از مؤلفه‌های ایمان بر معرفت تأکید می‌کند و عمل را جزء جدایی‌پذیر ایمان می‌شمارد؛ نوبختیان و سید مرتضی اصلاً عمل را مقوم ایمان نمی‌دانند، هرچند در مورد ماهیت ایمان و احباط با هم اختلاف نظر دارند.

دانــلود