نظم های سیاسی در فقه شیعه و ظرفیّت سنجی آنها در خصوص مشارکت سیاسی
نویسنده:
سید سجاد ایزدهی
،
سید سجاد ایزدهی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1393 شماره 66 - تابستان 93
چکیده:
تشکیل حکومت دینی و تأکید بر رعایت موازین دین در جامعه، ذیل قرائتهای مختلفی از نظم سیاسی در فقه شیعه ارائه شده است. این قرائتها که در ادوار مختلفی بیان شدهاند، در قالب سه مدل اساسی قابلِ ارزیابیاند. برخی از آنها مختصّ زمان حضور امام معصوم7 است که میتوان از آن به نظم نبوّت و امامت یاد کرد و برخی دیگر در زمان غیبت معصوم7 توصیه شدهاند و مشتمل بر دو گونه قرائت نظم مردمسالار و نظم مردمسالاری دینی‌اند. با وجود مستند بودن همۀ این قرائتها به مبانی و آموزههای فقهی، اموری چون «حضور یا غیبت معصوم7»، «تفاوت رویکرد اجتهادی»، «امکان تحقّق رویکرد مطلوب حکومت دینی» و «اقتضائات شرایط جامعه» به این قرائتها تمایز بخشیده‌اند. این قرائتها که به شکل و گونهای خاصّ از حکومت حکم کردهاند، مقتضی تمایز مشارکت سیاسی مردم در عرصه جامعه‌اند. در نظم نبوّت و ولایت مشارکتِ سیاسی رویکردی مقبول دارد؛ لکن ساختار جامعه و حکومت موجود در زمان معصوم7 مقتضی غلبه مشارکت سیاسی نخبگان بر مشارکت سیاسی تودهها است. قرائت مردمسالار از حکومت که در فقه سیاسی مشروطه بیان شده، فضای مشارکت سیاسی گستردهای فرا روی تودهها قرار میگیرد؛ لکن با آنکه قرائت مشروطه از مطلوبیّت نسبی در برابر نظم سلطنت برخوردار است، نظم غایی شیعه محسوب نمیشود؛ لذا رویکردهای مشارکتی این نظم سیاسی نیز در همین سطح قابل ارزیابی است. این درحالی است که نظم ولایت فقیه با قرائت مردمسالاری دینی، علاوه بر حجیّت و مطلوبیّت، از رویکردهای مشارکتی گستردهای برای توده مردم و نخبگان برخوردار است و ظرفیّتهای موجود در این قرائت بستری فراخ از مشارکت سیاسی را فرا روی توده مردم و نخبگان قرار میدهد تا حکومتها بتوانند در راستای کارآمدی خویش از مشارکت حدّاکثری مردم و نخبگان در اداره امور جامعه بهره بگیرند.
تشکیل حکومت دینی و تأکید بر رعایت موازین دین در جامعه، ذیل قرائتهای مختلفی از نظم سیاسی در فقه شیعه ارائه شده است. این قرائتها که در ادوار مختلفی بیان شدهاند، در قالب سه مدل اساسی قابلِ ارزیابیاند. برخی از آنها مختصّ زمان حضور امام معصوم7 است که میتوان از آن به نظم نبوّت و امامت یاد کرد و برخی دیگر در زمان غیبت معصوم7 توصیه شدهاند و مشتمل بر دو گونه قرائت نظم مردمسالار و نظم مردمسالاری دینی‌اند. با وجود مستند بودن همۀ این قرائتها به مبانی و آموزههای فقهی، اموری چون «حضور یا غیبت معصوم7»، «تفاوت رویکرد اجتهادی»، «امکان تحقّق رویکرد مطلوب حکومت دینی» و «اقتضائات شرایط جامعه» به این قرائتها تمایز بخشیده‌اند. این قرائتها که به شکل و گونهای خاصّ از حکومت حکم کردهاند، مقتضی تمایز مشارکت سیاسی مردم در عرصه جامعه‌اند. در نظم نبوّت و ولایت مشارکتِ سیاسی رویکردی مقبول دارد؛ لکن ساختار جامعه و حکومت موجود در زمان معصوم7 مقتضی غلبه مشارکت سیاسی نخبگان بر مشارکت سیاسی تودهها است. قرائت مردمسالار از حکومت که در فقه سیاسی مشروطه بیان شده، فضای مشارکت سیاسی گستردهای فرا روی تودهها قرار میگیرد؛ لکن با آنکه قرائت مشروطه از مطلوبیّت نسبی در برابر نظم سلطنت برخوردار است، نظم غایی شیعه محسوب نمیشود؛ لذا رویکردهای مشارکتی این نظم سیاسی نیز در همین سطح قابل ارزیابی است. این درحالی است که نظم ولایت فقیه با قرائت مردمسالاری دینی، علاوه بر حجیّت و مطلوبیّت، از رویکردهای مشارکتی گستردهای برای توده مردم و نخبگان برخوردار است و ظرفیّتهای موجود در این قرائت بستری فراخ از مشارکت سیاسی را فرا روی توده مردم و نخبگان قرار میدهد تا حکومتها بتوانند در راستای کارآمدی خویش از مشارکت حدّاکثری مردم و نخبگان در اداره امور جامعه بهره بگیرند.
نظم های سیاسی در فقه شیعه و ظرفیّت سنجی آنها در خصوص مشارکت سیاسی
3/21/2014 12:00:00 AM
ظرفیت ساختارسازی فقه سیاسی شیعه در نظام سیاسی مطلوب
نویسندگان:
سیدسجاد ایزدهی
،
محمدزکی احمدی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1398 شماره 86 - تابستان 98
ظرفیت راهبردی فقه سیاسی شیعه در تولید اعتماد سیاسی
نویسندگان:
دکتر نجف لک زایی
،
دکتر راضیه زارعی
،
مقاله نشریه: شیعه شناسی » سال 1394 بهار 1394 شماره49
مشارکت سیاسی در نظم‌های غیرمردمسالار (نظم ولایت، خلافت و سلطنت)
نویسنده:
سیدسجاد ایزدهی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1397 شماره 82 - تابستان 97
ویژگى هاى فقه سیاسى شیعه
نویسنده:
علیرضا صدرا
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1380 سال چهارم - شماره چهاردهم - تابستان 80
امکان سنجی نسبت مشورت سیاسی در اسلام با مشارکت سیاسی جدید
ارائه دهنده:
حسین حقیقت
،
منصور میراحمدی
،
کرسی و نشست: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی » مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل » نشست علمی - 1393
تحلیل ظرفیت سنجی انتظار در اسلام
ارائه دهنده:
حسین الهی نژاد
،
کرسی و نشست: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی » مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل » نشست علمی - 1396
امنیت در فقه سیاسى شیعه
نویسنده:
آیت ا شریعتمدار جزایری
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1379 سال سوم - شماره نهم - تابستان 79
نصیحت در فقه سیاسی شیعه
نویسنده:
علی شیرخانی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1397 شماره 83 - پاییز 97
مفهوم آزادی در فقه سیاسی شیعه
نویسنده:
منصور میراحمدی
،
مقاله نشریه: علوم سیاسی » سال 1377 سال اول - شماره اول - تابستان 77