چکیده:
انسان موجودی اجتماعی است و به‌ناچار در همه عرصه‌های زندگی جمعی خود، نیازمند تعامل با دیگران است. از دیگر سو، کسی را نمی‏توان یافت که در تمام ویژگی‌ها ـ از بینش‏ها و گرایش‌ها و سلایق گرفته تا سلوک فکری و اخلاقی ـ با دیگری یکسان باشد. از این رو، انسان‌ها برای برخورداری از یک زندگی سالم و تداوم حیات اجتماعی خویش، چاره‌ای جز مدارا با یکدیگر و به رسمیت شناختن تفاوت‌ها و اختلاف‏ها ندارند.
روشن است که این اصل انسانی، از سوی شرایع الهی، به‌ویژه اسلام نیز مورد توجه و تأکید قرار گرفته است و مصادیق و جلوه‌های عالی این سلوک اخلاقی و رفتار پسندیده اجتماعی را در سیره عملی پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) فراوان می‌توان سراغ گرفت تا آنجا که در روایات، اموری چون جلب محبت هم‌نوعان، بهانه‌ندادن به دست دشمنان، جذب مخالفان و حفظ روابط سالم اجتماعی، از فواید این روش برشمرده شده است. بنابراین می‌توان گفت که آن بزرگان بر ضرورت بروز این خوی پسندیده، در همه رفتارهای فردی و اجتماعی و عرصه‏های فکری، اخلاقی و حقوقی تأکید فراوان داشته‌اند. سفارش‏های ائمه در باب معاشرت نیکو با هم‌نوعان و نیز اهتمام عملی آنان به حفظ و تحکیم اخوت دینی و مهم‌تر از همه، شیوه برخورد امام علی(ع) با مخالفان و دشمنان خود؛ چه در دوره خانه‌نشینی بیست‌وپنج‌ساله و چه در دوران خلافت، همگی تعبیرها و جلوه‏های گوناگونی از این اصل عام اخلاقی، تربیتی و حقوقی ـ به‌ویژه در مواجهه با مخالفان سیاسی و مذهبی ـ هستند.
نوشتارحاضر با عنایت به این مقدمه، در سه بخش سامان یافته است؛ "خوش‌خلقی و ملایمت"، "پرهیز از پرخاشگری و ناسزاگویی" و "آثار رفتار مسالمت‌آمیز اهل‌بیت(ع)".

دانــلود