بررسی وجودی-استعلایی نسبت «علیت و آگاهی» از دیدگاه یاسپرس و ملاصدرا

مقاله نشریه: پژوهش‌های عقلی نوین » سال 1399 شماره 9
چکیده:
دیدگاه یاسپرس و ملاصدرا دربارۀ نسبت علیّت و آگاهی را می‌توان مبتنی بر رویکرد وجودی – استعلایی حاکم بر فلسفۀ ایشان به نحو تطبیقی بررسی نمود. هر دو اندیشمند، علیّت را به‌مثابه قاعده‌ای متعلق به عالم عینی لحاظ کرده و معتقدند علیّت در رابطه با هستی جهان و در مقام تحلیل روابط موجودات، نسبتی عمیق با شناخت برقرار کرده است و براین اساس علیّت را در مقام اثبات، ثبوت و تحقق شناخت مد ‌نظر قرار داده‌اند. اما در عین حال وجوه تمایزی میان دیدگاه ایشان به شرح ذیل وجود دارد:
نخست، در مقام اعتبار اصل علیّت در شناخت مطلقِ هستی و هستیِ انسان؛ با توجه به اصالت وجود در اندیشة ملاصدرا، علیّت نقشی اساسی در شناخت آدمی برعهده دارد، اما از نگاه یاسپرس، شناخت این مسائل از دایرۀ جهان‌شناسی سنتی و مقولات پدیدارشناسانه خارج است. دوم؛ معنا و حدود آزادی، ناظر به نگرش آن‌ها به اصل علیّت، متمایز است، چنانچه یاسپرس، علیّت و ضرورت علّی را به دلیل مخالفت یا ایجاد محدودیت در آزادی انسان، نفی می‌کند، اما ملاصدرا، اختیار آدمی را به علم و آگاهی از مبادی اعمال و رفتارش نسبت می‌دهد و اعتقاد دارد انسان، مختار است از آن ‌جهت که مجبور است و مجبور است از آن‌ جهت که مختار است. در نهایت به نظر می‌رسد ملاصدرا با توجه به قوس صعود و عین‌الربط دانستن انسان، علیّت را موضعی برای قوام استعلای آدمی می‌‌داند، حال‌ آنکه یاسپرس، انکار علیّت در حوزة اراده و رفتار انسان را مبنایی برای توجیه استعلا قرار می‌دهد.

اخلاق وجودی ملاصدرا و پاره‎ای از لوازم آن

مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1396 بهار 96 - مسلسل 31

بررسی گسترۀ وجودی انسان در اندیشه هایدگر از نگاه ملاصدرا

نویسنده: منصور مهدوی ،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1400 تابستان 1400 _ مسلسل 48

بررسی فرایند استکمال نفس از دیدگاه ملاصدرا

نویسنده: علیرضا اسعدی ،
مقاله نشریه: معرفت فلسفی » سال 1392   (پياپي 39)، بهار 1392  شماره3

اخلاق وجودی ملاصدرا و پاره ای از لوازم آن

مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1396 بهار 1396 شماره31
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم - 1397