چکیده:
تاپیش از فروپاشى اتحاد شوروى، تنها دو کشور ایران و شوروى در حاشیه دریاى
خزر حضور داشتند. بر اساس فصل 11 قرار داد 1921، هر دو کشور به طور مساوى
حق کشتى رانى آزاد با پرچم خود در این دریا را دارا بودند. قرار داد 1940، میان
ایران و شوروى نیز دریاى خزر را دریاى مشترک بین دو کشور مى‏شناخت. در عین
حال، عملاً به جز قسمت کمى از دریا که شاخص آن، خطى بود که از خلیج حسن قلى از
جنوب شرق دریا به دهانه رود آستارا در غرب کشیده مى‏شد و در اختیار ایران بود،
روس‏ها بقیه دریا را تحت حاکمیت خود قرار داده بودند. در زمان جنگ سرد بین آمریکا و شوروى، دریاى خزر بیان گر مشکل امنیتى خاصى
بین دو بلوک نبود. البته به دلیل وابستگى محمد رضا شاه به غرب، آمریکا با کار گذاردن
دستگاه‏هاى استراق سمع در مرزهاى ایران و شوروى، تحرکات روس‏ها در عمق خاک
آن کشور را زیر نظر داشت.

دانــلود