چکیده:
اخلاق از ضرورت‏های هر جامعه به ویژه در دوره‏ی جدید است. اما دانشمندان
در فرهنگ‏های مختلف تلاش کرده‏اند بر اساس مبانی خاص خود، نظام اخلاقی
متناسب با فرهنگ و مقتضیات اجتماعی پی‏ریزی کنند. دسته‏ای از متفکران
مسلمان براساس فرهنگ وارداتی غرب در قرون اولیه اسلامی، نظام اخلاقی بنا
کردند که به نام اخلاق فلسفی یا اخلاق یونانی یا اخلاق ارسطویی مشهور شد. نیز
گروه دیگر در چارچوب دانسته‏های متصوفه و عرفا نظام اخلاقی صوفیانه یا
عرفانی را تأسیس کردند.
از همان زمان‏های دور عده‏ای سر تسلیم در مقابل نظام‏های غیرقرآنی و روایی
فرود نیاوردند و در صدد نظام‏سازی اخلاقی بر اساس قرآن یا احادیث یا هر دو
بودند. درست همان کاری که فقها انجام داده و نظام فقهی را پایه‏ریزی کردند. به
هر حال کتاب‏هایی مثل اخلاق محتشمی و اخلاق بشر پاسخ به این نیاز بود.
در دوره‏ی جدید این خواست بیش از پیش طرفدار پیدا کرده و کسانی به فکر
نظام‏سازی اخلاقی افتاده‏اند. البته انگیزه‏ی اینان متعدد بود. در بین آنها سلفیون تا
پاک‏دینان که خواهان احیای اسلام بالاخص نظام اخلاقی اسلام، و تهذیب این
نظام از شوائب و کدورت‏ها همگی حضور دارند.
تا کنون در فرهنگ شیعه، اقدام جدی برای نظام اخلاقی بر پایه‏ی احادیث
برداشته نشده است؛ نظامی که پاسخگو به پرسش‏های این عصر و جامع و همراه با
تحلیل‏های تطبیقی باشد. این مقاله در صدد زمینه‏سازی برای نظام اخلاقی است
که در سنت و فرهنگ شیعه تأسیس شود و ویژگی‏های فوق را دارا باشد. از این
رو، نویسنده با مراجعه به یکی از معتبرترین منابع اخلاقی شیعه در صدد چنین
اقدامی است.
این مقاله در پنج فصلِ زیر، تحلیل‏های مرحوم نراقی و احادیث نبوی را
سازمان‏دهی مجدد و بازسازی کرده است تا بلکه نظام اخلاقی شیعه مطرح شود.
البته مدعی نهایت کار و رسیدن به پایان نهایی نیست، بلکه آغازی برای راه
طولانی است:
ـ ضرورت نظام‏سازی بر اساس اخلاق نبوی؛
ـ تبویب و نظام موضوعی؛
ـ فضایل و رذایل عاقله؛
ـ فضایل و رذایل قوه‏ی غضب؛
ـ فضایل و رذایل قوه‏ی شهوت.
ذیل هر فصل، چند عنوان آمده و ذیل هر عنوان یک یا چند حدیث همراه با
توضیح مختصر آمده است.
واژگان کلیدی: اخلاق نبوی، نظام‏سازی اخلاقی، نظام اخلاقی، جامع
السعادات، آرای اخلاقی محمدمهدی نراقی، فضایل و رذایل، شیعه‏ی اخلاقی،
اخلاقی شیعی.

دانــلود