آن بر سر گنجست که.... جلب انتباه به ریزه کاری بیتی از سعدی
نویسنده:
جویا جهانبخش
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1395 شماره 162
چکیده:
نویسنده در نوشتار پیش رو بیت «آن بر سر گنجست که چون نقطه به کنجی بنشیند و سرگشته چو پرگار نباشد » از سعدی شیرازی را مورد مداقه قرار داده است. از این رو، نخست دیدگاه شارحان پیرامون این بیت را بیان داشته و سپس، نظر خود را در شرح بیت اظهار می نماید. به زعم وی، سعدی در بیت مذکور گوشه چشم شاعرانه ای به یک سنت کتابتی و رسم الخطی روزگار خویش داشته و با تکیه بر آن، در کنار معنای اصلی، تصویر هنرمندانه دیگری را به ذهن القا کرده است. آن تصویر، به شیوه کتابت حرف گاف بازمی گشت که در آن روزگاران، شایع بود که بسیاری از کاتبان، برای نشان دادن تفاوت کاف و گاف، گاف را به ریخت همان
کاف می نوشتند و آنگاه نقطه یا نقطه هایی روی آن می نهادند تا از کاف متمایز شود. اعتقاد نویسنده بر آن است که در کنار آن معنای اصلی بیت که کم و بیش مورد نظر شارحان است، این تصویر را به ذهن می آورد که وقتی نقطه بر سر کاف می نشیند، آن را گاف می کند. یعنی هر گاه نقطه بر سر کنج بنشیند، آن را گنج می گرداند. درواقع، نقطه ای که بر سر کنج نشسته است، بر سر گنج نشسته؛ درست چونان کسی که نقطه وار و کناره جویانه و خلوت گزینانه به کنجی می نشیند، چنین
کسی هم بر سر گنج نشسته است.
نویسنده در نوشتار پیش رو بیت «آن بر سر گنجست که چون نقطه به کنجی بنشیند و سرگشته چو پرگار نباشد » از سعدی شیرازی را مورد مداقه قرار داده است. از این رو، نخست دیدگاه شارحان پیرامون این بیت را بیان داشته و سپس، نظر خود را در شرح بیت اظهار می نماید. به زعم وی، سعدی در بیت مذکور گوشه چشم شاعرانه ای به یک سنت کتابتی و رسم الخطی روزگار خویش داشته و با تکیه بر آن، در کنار معنای اصلی، تصویر هنرمندانه دیگری را به ذهن القا کرده است. آن تصویر، به شیوه کتابت حرف گاف بازمی گشت که در آن روزگاران، شایع بود که بسیاری از کاتبان، برای نشان دادن تفاوت کاف و گاف، گاف را به ریخت همان
کاف می نوشتند و آنگاه نقطه یا نقطه هایی روی آن می نهادند تا از کاف متمایز شود. اعتقاد نویسنده بر آن است که در کنار آن معنای اصلی بیت که کم و بیش مورد نظر شارحان است، این تصویر را به ذهن می آورد که وقتی نقطه بر سر کاف می نشیند، آن را گاف می کند. یعنی هر گاه نقطه بر سر کنج بنشیند، آن را گنج می گرداند. درواقع، نقطه ای که بر سر کنج نشسته است، بر سر گنج نشسته؛ درست چونان کسی که نقطه وار و کناره جویانه و خلوت گزینانه به کنجی می نشیند، چنین
کسی هم بر سر گنج نشسته است.
آن بر سر گنجست که.... جلب انتباه به ریزه کاری بیتی از سعدی
3/20/2016 12:00:00 AM
امیدوار، یک بَحثِ لُغَوی به بهانۀ بیْتی از سَعدی
نویسنده:
جویا جهانبخش
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1395 شماره 160
هر باب ازین کتاب نگارین که برکُنی (بازخوانی بیتی از غزلهای سعدی)
نویسنده:
جویا جهانبخش
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1399 شماره 182
نکته، حاشیه، یادداشت: بیت سعدی سر جایش است/ جویا جهانبخش نسخۀ منامیه کلیات شیخ: دو بیتی که سعدی خود گفته بر دیوانش بیفزایند!/ جویا جهانبخش ضلح است میان کفر و اسلام: ایضاح اشارتی و بیانی از شیخ سعدی/ جویا جهانبخش هجوی که سعدی طلبکار خویش را نگفته است! و چند نکتۀ دیگر: شیخ شیراز د
نویسندگان:
جویا جهانبخش
،
مهدی عسگری
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1402 شماره 200
خرم از آن نغمه که مردم بسپارند به یاد
نویسنده:
نفسیه محمدی
،
مقاله نشریه: پیام زن » سال 1393 شماره 271
ما که میخواستیم خلق جهان با هم سر به سر خوب باشند و مهربان با هم
مقاله نشریه: سلام بچهها » سال 1402 آبان مسلسل404-1402
«صوفی نَپَسَنْدَنْد که خَمّار نَباشَد» (واژۀ «خَمّار» دَر نیمْبیْتی از سَعْدیِ شیرازی)
نویسنده:
جویا جَهانْبَخش
،
مقاله نشریه: آینه پژوهش » سال 1400 شماره 190
مکاشفات آقای بهاءالدینی به حدی بود که گاهی رؤیت سَر با رؤیت سِرّش اشتباه میشد!
مقاله نشریه: پاسدار اسلام » سال 1391 شماره 367