چکیده:
منظور من از عبارت «میراث عقلى اسلامى‏»، (Islamic Intellectual Heritage) طرز فکرهایى درباره خداوند، جهان و انسان است که شالوده آن به‏وسیله قرآن و پیامبر(ص) پى‏ریزى، و سپس به وسیله نسلهاى مسلمان متدین و متشرع تکمیل شده است. اصطلاح Intellectual ] »را براى ترجمه واژه عقلى به کار مى‏برم و با آن مى‏خواهم این میراث را از میراث دیگرى که ارتباط نزدیکى با آن دارد و آن‏نیزداراى ابعاد نظرى و فکرى است، متمایز کنم. این میراث دوم، میراث نقلى، (transmittedheritage) نام دارد.
معرفت نقلى، (transmitted knowledge) با تقلید آموخته مى‏شود; یعنى با پیروى از حجیت، (Authority) صاحبان حجیت. این گونه معرفت‏شامل تلاوت قرآن، حدیث، صرف، نحو و فقه است. مسلمان بودن بدون تقلید کردن غیرممکن است. زیرا به تنهایى نمى‏توان قرآن و یا احکام شریعت را کشف کرد. همان‏گونه که زبان را با تقلید مى‏آموزیم، قرآن و احکام اسلامى را هم با تقلید از کسانى که بدانها علم دارند، مى‏آموزیم و کسانى را که مکلف به حفظ این میراث نقلى هستند، «عالم‏»، (knower) مى‏نامیم.
در علوم نقلى «چون و چرا» کردن نامناسب است. اگر کسى از چرایى چیزى پرسش کند، پاسخ این است که قرآن چنین مى‏گوید; یا این‏که صرف و نحو، قواعد سخن گفتن درست را تعیین مى‏کند. به‏عکس، تنها راه یادگیرى علوم عقلى، فهم آنهاست. نمى‏توان علوم عقلى را با قبول آن براساس حجیت گفته‏هاى بزرگان آموخت. علوم عقلى شامل ریاضى، منطق، فلسفه و بخش عمده‏اى از الهیات است، و در مقام یاد گرفتن آنها «چرا»، مهم‏ترین و اساسى‏ترین مساله است. اگر کسى چرایى چیزى را نفهمد، به ناچار باید از حجیت کسى تقلید کند. معقول نیست که براساس نقل کسى، بپذیریم که دو به اضافه دو با چهار برابر است; فرقى نمى‏کند که منبع این خبر تا چه حد موثق باشد. یا آن را مى‏فهمید و یا نمى‏فهمید. هدف اینجا تقلید نیست، بلکه تحقیق است و تحقیق را مى‏توان به «بررسى‏» یا «فهم و دریافت‏» ترجمه کرد.

دانــلود