چکیده:
منطق دانان مسلمان در تکمیل و پختگی مباحث مطقی گام های اساسی و بلندی را برداشته اند. این تکامل بدون در نظر گرفتن سیر تاریخی ای مباحث منطقی، به خوبی قابل درک نیست؛ زیرا با توجه به پشتوانه تاریخی مباحث عقلی و در تحلیل آن نقش مهمی دارد. مباحث منطقی نیز در سیر تکامل خود بیشتر مرهون تلاش های فکری ابن سینا و شارجان و ناقدان اوست. و این تکامل ادام دارد تا در منطق صدرایی به اوج خود رسید. میرداماد را می توان به عنوان حلقه ی وصل سیر مباحث منطقی و گذر از منطق مشایی به صدرایی به شمار آورد. این رساله از یک سو شامل مباحثی است که میرداماد به تبع منطق دانان پیش از خود مطرح کرده است و به توضیح و تحلیل دقیق آن ها همت گمارده است، مانند: تعریف منطق، غرض از یادگیری آن، موضوع آن، دلالت و اقسام آن، تصور و تصدیق، تقابل، کلیات خمس و... از سوی دیگر شامل ابداعاتی است که میرداماد در مباحث منطقی ایجاد کرده است مانند: ‎۱ - تفکیک بین معقولات ثانیه منطقی و فلسفی. از نظر میرداماد، عروض معقولات ثانیه فلسفی بحسب وجود خارجی یا اعم است. ‎۲- تقسیم مطلب هلی بسیط حقیقی و مشهوری و بیان اینکه هل بسیط حقیقی سوال از خود شی است بحسب حقیقت آن رادر ذاتش و تقرر و ماهیتش و اینکه این مرتبه تقرر ماهوی طبق اصالت ماهیت، بر مرتبه وجود آن شی تقدم دارد. وجود رابطی دو اصطلاح دارد، یکی از دو معنا محمول و دیگری وجود رابط است که بین موضوع و محمول قضایا قرار دارد و مقابل وجود فی نفسه است، این معنا از وجود رابطی، وجود فی غیره است و از آن به معنای حرفی یاد می شود. تبیین معنای اعم بودن موضوع سالبه از موجبه و دفع پارادوکس مطرح شده در رابطه با این عام بودن با توجه به اعتباری بودن شمول و اعمیت موضوع سالبه از موجبه. ‎۵- جریان برهان لم و ان در قیاسهای استثنایی همانند قیاس های اقترانی با توجه به اینکه مستثنی در آن به منزلهی حد وسط در حملیه است. واژگان کلیدی: میرداماد، موضوع منطق، مطالب، وجود رابط، قضیه سالبه، برهان لم، برهان ان.

دانــلود