تحلیل تطبیقی چیستی و کارکردانگاره در شئون مختلف حیات انسانی از منظر متون دینی و میراث فلاسفۀ مسلمان
نویسنده:
سید مجتبی میردامادی
،
مقاله نشریه: پژوهشهای عقلی نوین » سال 1400 شماره 11
چکیده:
شناخت نفس از اهمّ معارفی است که آموزههای وحیانی و عقلانی بر نقش اساسی آن تأکید دارند. احساس، گفتار، رفتار و موضعگیری انسان مبتنی بر عللی میباشد که یکی از عوامل بسیار مهم و نادیده گرفته شدۀ آن، «انگاره» است که قلمرو تأثیر آن، تمام ابعاد زندگی بشری را دربرمیگیرد. از آنجا که مدیریت انگاره، فرع بر شناخت آن میباشد، این جستار با روش تحلیل گزارهای و سیستمی، «ماهیت و کارکرد» انگاره را در افکار و اعمال آدمی بررسی میکند. مسئلۀ تحقیق بهطور مستقیم در دو علم فلسفه و روانشناسی ریشه داشته و محقق میکوشد با رویکرد فلسفی و وجودشناختی، چیستی انگاره و نقش آن در فلسفة اسلامی و متون دینی را توضیح دهد. انگاره، صورت ذهنی قدرتمند و دارای تأثیر ناخودآگاه است که میتواند به تدریج برجسته شده، جانشین موضوع واقعی شود و به سبب تغییر نگرش، چارچوب کلّی افکار و تعامل در مورد آن موضوع را تعیین کند و از طریق منطق رجحان، در تصمیمگیری شخص، تأثیر گذارد. ماهیت و کارکرد انگاره میان حکمای مسلمان - و به شکل متعالی در دیدگاه ملاصدرا - تحت عنوان «قوّۀ خیال» به نحوی دقیقتر تبیین میشود. در تعالیم آسمانی اسلام نیز نقش انگاره با تعبیر «ظنّ» مورد تأکید قرار گرفته و به اصلاح آن توجه شده است. هدف پژوهش پیشرو، شناخت صحیح انگاره در پرتو آموزههای وحیانی و عقلانی است تا از طریق توجه به آن، زمینههای لازم برای کنترل و اصلاح انگاره در ابعاد مختلف زندگی فراهم گردد و با کاستن از عواقبِ عدم التفات به این بُعد پنهان، گامی مهم در مسیر معرفت نفس و نیل به حیات طیّبه، برداشته شود.
شناخت نفس از اهمّ معارفی است که آموزههای وحیانی و عقلانی بر نقش اساسی آن تأکید دارند. احساس، گفتار، رفتار و موضعگیری انسان مبتنی بر عللی میباشد که یکی از عوامل بسیار مهم و نادیده گرفته شدۀ آن، «انگاره» است که قلمرو تأثیر آن، تمام ابعاد زندگی بشری را دربرمیگیرد. از آنجا که مدیریت انگاره، فرع بر شناخت آن میباشد، این جستار با روش تحلیل گزارهای و سیستمی، «ماهیت و کارکرد» انگاره را در افکار و اعمال آدمی بررسی میکند. مسئلۀ تحقیق بهطور مستقیم در دو علم فلسفه و روانشناسی ریشه داشته و محقق میکوشد با رویکرد فلسفی و وجودشناختی، چیستی انگاره و نقش آن در فلسفة اسلامی و متون دینی را توضیح دهد. انگاره، صورت ذهنی قدرتمند و دارای تأثیر ناخودآگاه است که میتواند به تدریج برجسته شده، جانشین موضوع واقعی شود و به سبب تغییر نگرش، چارچوب کلّی افکار و تعامل در مورد آن موضوع را تعیین کند و از طریق منطق رجحان، در تصمیمگیری شخص، تأثیر گذارد. ماهیت و کارکرد انگاره میان حکمای مسلمان - و به شکل متعالی در دیدگاه ملاصدرا - تحت عنوان «قوّۀ خیال» به نحوی دقیقتر تبیین میشود. در تعالیم آسمانی اسلام نیز نقش انگاره با تعبیر «ظنّ» مورد تأکید قرار گرفته و به اصلاح آن توجه شده است. هدف پژوهش پیشرو، شناخت صحیح انگاره در پرتو آموزههای وحیانی و عقلانی است تا از طریق توجه به آن، زمینههای لازم برای کنترل و اصلاح انگاره در ابعاد مختلف زندگی فراهم گردد و با کاستن از عواقبِ عدم التفات به این بُعد پنهان، گامی مهم در مسیر معرفت نفس و نیل به حیات طیّبه، برداشته شود.
تحلیل تطبیقی چیستی و کارکردانگاره در شئون مختلف حیات انسانی از منظر متون دینی و میراث فلاسفۀ مسلمان
3/21/2021 12:00:00 AM