چکیده:
الرّد علی الرافضه عنوان رساله‌ای کهن و کمتر شناخته‌ از محمد بن علی ترمذی (د. پس از 285ه.ق.) است. همو که به حکیم ترمذی نام‌بردار و عمده اشتهارش به دلیل طرح نظریه ختم ولایت است. بیشتر آثار او، متضمن بحث‌های گسترده در عرفان نظری و تقویت جریان زهد و تصوف است، اما حکیم در این رساله، مانند متکلمی خرده‌گیر ظاهر می‌شود و ردیه‌ای بر شیعیان می‌نویسد. الرّد علی الرافضه با آن ‌که قدمتی زمانی فراوانی دارد و از منظر یک صوفی نوشته شده است، به دلیل استنساخ اندک در سده‌های میانه و متأخر، مهجور مانده است. مقاله حاضر می‌کوشد پس از اشاره‌ای گذرا به محتوای آن، با روشی تحلیلی به فضای متنی و گفتمان‌های حاکم بر زمان و بوم زندگانی نویسنده اشاره کند. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد، پیوستگی فکری به اهل‌حدیث، فاصله‌گذاری با مذهبی که شباهت بسیاری به آرای عرفانی او دارد، پا‌گیری حکومت‌های منطقه‌ای در ایران به ویژه سیاست یک‌پارچه‌سازی مذهبی سامانیان و پیش‌فرض‌های عرفانی در سوگیری‌های حکیم ترمذی  اثر بخش بوده است.

دانــلود