حقیقت تصدیق از نظر شیخ اشراق، فخرالدین رازی و ملاصدرا
نویسنده:
سیده انسیه موسوی امیری
،
مقاله نشریه: آیین حکمت » سال 1397 زمستان 96 - مسلسل 34
چکیده:
یکی از مباحث جدی در منطق و فلسفه و معرفتشناسی بحث علم و اقسام آن است. از زمان بسیار دور، در فلسفه و منطق اسلامی، علم به دو قسم تصور و تصدیق تقسیم شده است. اما در این میان، حقیقتِ تصدیق بهخصوص از زمان شیخ اشراق مورد توجه جدی قرار گرفته است. به عقیدۀ او، تصدیق از سنخ علم نیست، هرچند میتواند متعلق علم قرار گیرد. این در حالی است که از نظر حکما تصدیق بهدرستی علم تلقی میشود. از سوی دیگر، فخرالدین رازی، ضمن آنکه تصدیق را گونهای از علم دانسته، آن را مرکب از تصورات و حکم میداند، حال آنکه از نظر حکما، تصدیق، بهعنوان علم، حقیقتِ بسیطی است. البته، در اینجا این نکته حایز اهمیت است که اگر تصور و تصدیق دو قسم از علم هستند، بنابراین، هریک از این دو قسم باید با قیدی از دیگری جدا شوند و اساسِ مقسمْ هر چیزی باشد، قسم همان مقسم با قیدی است. بنابراین، چگونه میتوان قایل بود که تصدیقْ یک حقیقت بسیط است. ازاینرو، ملاصدرا، با تحلیل بسیار دقیق، تصدیق را یک حقیقت بسیط در عین مرکب تحلیلی میداند. از نظر ملاصدرا، تصدیقْ تصوری است که عین حکم است و حکم در تصدیق بهمنزله فصل و اصل تصور و ادراک جنس آن شمرده میشود. لذا، حکم مانند هر فصلی به عین حصهای از جنس موجود است. از نظر ملاصدرا، بیان حکما در بساطت تصدیق و شرطیت تصور برای آن به رأی او بازمیگردد.
یکی از مباحث جدی در منطق و فلسفه و معرفتشناسی بحث علم و اقسام آن است. از زمان بسیار دور، در فلسفه و منطق اسلامی، علم به دو قسم تصور و تصدیق تقسیم شده است. اما در این میان، حقیقتِ تصدیق بهخصوص از زمان شیخ اشراق مورد توجه جدی قرار گرفته است. به عقیدۀ او، تصدیق از سنخ علم نیست، هرچند میتواند متعلق علم قرار گیرد. این در حالی است که از نظر حکما تصدیق بهدرستی علم تلقی میشود. از سوی دیگر، فخرالدین رازی، ضمن آنکه تصدیق را گونهای از علم دانسته، آن را مرکب از تصورات و حکم میداند، حال آنکه از نظر حکما، تصدیق، بهعنوان علم، حقیقتِ بسیطی است. البته، در اینجا این نکته حایز اهمیت است که اگر تصور و تصدیق دو قسم از علم هستند، بنابراین، هریک از این دو قسم باید با قیدی از دیگری جدا شوند و اساسِ مقسمْ هر چیزی باشد، قسم همان مقسم با قیدی است. بنابراین، چگونه میتوان قایل بود که تصدیقْ یک حقیقت بسیط است. ازاینرو، ملاصدرا، با تحلیل بسیار دقیق، تصدیق را یک حقیقت بسیط در عین مرکب تحلیلی میداند. از نظر ملاصدرا، تصدیقْ تصوری است که عین حکم است و حکم در تصدیق بهمنزله فصل و اصل تصور و ادراک جنس آن شمرده میشود. لذا، حکم مانند هر فصلی به عین حصهای از جنس موجود است. از نظر ملاصدرا، بیان حکما در بساطت تصدیق و شرطیت تصور برای آن به رأی او بازمیگردد.
حقیقت تصدیق از نظر شیخ اشراق، فخرالدین رازی و ملاصدرا
3/21/2018 12:00:00 AM