بازجُست و تبیین بدل حیلوله به مثابه رافع اختلال در رابطه مالک و اموال
نویسندگان:
قباد محمدی شیخی
،
اردوان ارژنگ
،
قباد محمدی شیخی
،
اردوان ارژنگ
،
مقاله نشریه: فقه » سال 1396 شماره 89
چکیده:
هرگاه برگرداندن عین مغصوب و مضمونْ ناشدنی و متعذر باشد، اکثریت فقیهان ضامن را مسئول پرداخت بدل آن دانسته‌اند و آن را «بدل حیلوله» نامیده‌اند. کارکرد این بدل برطرف‌کردن اختلالی است که غاصب در رابطه و علقۀ مالک با مالش پدید آورده است. از ادلۀ فراوانی استمداد شده تا این مدعا بر کرسی اثبات و اعتبار بنشیند. اما هرکدام از ادله، به‌تنهایی نمی‌تواند، به‌گونه‌ای کامل، همۀ مصادیق تعذر را دربر گیرد. فروعات بدل حیلوله، ازقبیل مالکیت بدل و مبدل، و منافع آنها، به مفاد و توان اثباتیِ دلیل پذیرفته‌شده بستگی و وابستگی دارد. قصد و ارادۀ طرفین که می‌تواند ناشی از پذیرش دلیل بنای عقلا باشد، مغفول مانده است. بدون دخالت نیت و خواست طرفین، نمی‌توان احکام یکدست و ثابتی برای بدل حیلوله یافت. با ورود بنای عقلا، قصد و ارادۀ طرفین جایگاه خود را می‌یابد. گزارشی تبیینی از مناط و ملاک حکم، ارزیابی ادله، صورت‌بندی آنها، چیستی بدل، به‌ویژه مالکیت که چون عویصه‌ای رخ نمودهو نیز بررسی انگاره‌های گوناگونی که برای حل آن ارائه شده، تصویر اجمالی راهِ پیموده‌شده است.
هرگاه برگرداندن عین مغصوب و مضمونْ ناشدنی و متعذر باشد، اکثریت فقیهان ضامن را مسئول پرداخت بدل آن دانسته‌اند و آن را «بدل حیلوله» نامیده‌اند. کارکرد این بدل برطرف‌کردن اختلالی است که غاصب در رابطه و علقۀ مالک با مالش پدید آورده است. از ادلۀ فراوانی استمداد شده تا این مدعا بر کرسی اثبات و اعتبار بنشیند. اما هرکدام از ادله، به‌تنهایی نمی‌تواند، به‌گونه‌ای کامل، همۀ مصادیق تعذر را دربر گیرد. فروعات بدل حیلوله، ازقبیل مالکیت بدل و مبدل، و منافع آنها، به مفاد و توان اثباتیِ دلیل پذیرفته‌شده بستگی و وابستگی دارد. قصد و ارادۀ طرفین که می‌تواند ناشی از پذیرش دلیل بنای عقلا باشد، مغفول مانده است. بدون دخالت نیت و خواست طرفین، نمی‌توان احکام یکدست و ثابتی برای بدل حیلوله یافت. با ورود بنای عقلا، قصد و ارادۀ طرفین جایگاه خود را می‌یابد. گزارشی تبیینی از مناط و ملاک حکم، ارزیابی ادله، صورت‌بندی آنها، چیستی بدل، به‌ویژه مالکیت که چون عویصه‌ای رخ نمودهو نیز بررسی انگاره‌های گوناگونی که برای حل آن ارائه شده، تصویر اجمالی راهِ پیموده‌شده است.
بازجُست و تبیین بدل حیلوله به مثابه رافع اختلال در رابطه مالک و اموال
3/21/2017 12:00:00 AM