رابطه لذت، فضیلت و سعادت در اندیشه سنکای رواقی و امام خمینی (ره)
نویسندگان:
مرضیه اسماعیلی
،
احمد کریمی (نویسنده مسئول)
،
مقاله نشریه: نقد و نظر » سال 1398 شماره 96
چکیده:
تلقی خیراندیشانه از لذتهای سیریناپذیر و سعادتانگاری آنها از یک سو، و لذّتستیزی بهعنوان تنها راه رسیدن به سعادت از سویی دیگر، همواره دو سویه بحثبرانگیز از تعاطی آدمیان با لذّت بوده است. در جستوجوی پاسخ به این مسئله که سهم لذّت در فضیلت و سعادت انسان چیست، این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی ماهیت و جایگاه لذّت و ارتباط آن با فضیلت و سعادت از منظر سنکای رواقی و امام خمینی پرداخته است. سنکا باور دارد ارزش و خیر فینفسه تنها در فضیلت است و سعادت، فضیلت معرفت به ماهیت واقعی اشیا و خارج از اراده بودن رخدادها و عمل بر وفق این بینش و رضایت حاصل از آن است. امام خمینی نیز خیر را در رسیدن به سعادت حاصل از فضایل عقلانی و الهیاتی میداند. هر دو متفکر با توجه به لذتگرایی روانشناختی دو راه متفاوت پیمودهاند: سنکا با موضعی ضد لذتگرایانه، آن را اساساً مذموم میداند که حتی از خیر اندکش نیز باید چشم پوشید؛ ولی نظریه شبهلذتگرایانۀ امام حتی فضیلت را نیز از منظر لذّت عقلانی حاصل تبیین کرده است. یافتههای این پژوهش نشان داد هیچ یک از دو دیدگاه با وجود ارزشانگاری فضیلت نتوانسته است بهطورکلی نقش لذّت را انکار کند و حتی در دیدگاه امام، به ارزش ابزاری آن بسیار توجه شده است و رواقیان نیز به ضرورت امیال مؤثر در صیانت ذات اعتراف کردهاند و به نحو متناقضی حتی نتیجۀ فضیلتمندی را آرامش خاطری دانستهاند که خود به مفهوم لذّت بسیار نزدیک است.
تلقی خیراندیشانه از لذتهای سیریناپذیر و سعادتانگاری آنها از یک سو، و لذّتستیزی بهعنوان تنها راه رسیدن به سعادت از سویی دیگر، همواره دو سویه بحثبرانگیز از تعاطی آدمیان با لذّت بوده است. در جستوجوی پاسخ به این مسئله که سهم لذّت در فضیلت و سعادت انسان چیست، این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی ماهیت و جایگاه لذّت و ارتباط آن با فضیلت و سعادت از منظر سنکای رواقی و امام خمینی پرداخته است. سنکا باور دارد ارزش و خیر فینفسه تنها در فضیلت است و سعادت، فضیلت معرفت به ماهیت واقعی اشیا و خارج از اراده بودن رخدادها و عمل بر وفق این بینش و رضایت حاصل از آن است. امام خمینی نیز خیر را در رسیدن به سعادت حاصل از فضایل عقلانی و الهیاتی میداند. هر دو متفکر با توجه به لذتگرایی روانشناختی دو راه متفاوت پیمودهاند: سنکا با موضعی ضد لذتگرایانه، آن را اساساً مذموم میداند که حتی از خیر اندکش نیز باید چشم پوشید؛ ولی نظریه شبهلذتگرایانۀ امام حتی فضیلت را نیز از منظر لذّت عقلانی حاصل تبیین کرده است. یافتههای این پژوهش نشان داد هیچ یک از دو دیدگاه با وجود ارزشانگاری فضیلت نتوانسته است بهطورکلی نقش لذّت را انکار کند و حتی در دیدگاه امام، به ارزش ابزاری آن بسیار توجه شده است و رواقیان نیز به ضرورت امیال مؤثر در صیانت ذات اعتراف کردهاند و به نحو متناقضی حتی نتیجۀ فضیلتمندی را آرامش خاطری دانستهاند که خود به مفهوم لذّت بسیار نزدیک است.
رابطه لذت، فضیلت و سعادت در اندیشه سنکای رواقی و امام خمینی (ره)
3/21/2019 12:00:00 AM